is met succes toegevoegd aan uw winkelwagen.

Jinek: André Kuipers: “Ik kreeg een claustrofobisch gevoel”

Het is vijf jaar geleden dat astronaut André Kuipers terug kwam uit de ruimte! Sinds zijn thuiskomst is hij een onvermoeibare bron van enthousiasme over de ruimte en de aarde. Op 30 juni vertrekt hij naar Kazachstan om terug te gaan naar de plek waar zijn reis naar de ruimte begon: de lanceerbasis Bajkonoer. Bij Jinek vertelt hij over zijn missie om de ruimte naar de aarde te krijgen in zijn nieuwe grote project in Ziggodome.

 Zo ziet de aarde eruit

“Je ziet een fantastische planeet vanuit de ruimte. Prachtige kleuren, turquoise wateren, rode woestijnen. ‘s Nachts is het eigenlijk nog mooier. Alsof je op een zwart tapijt vliegt met allemaal lichtjes. Maar de planeet is klein, in anderhalf uur ben je helemaal rond. Je gaat namelijk heel erg hard, 8 km per seconde, 28.000 kilometer per uur. Dus als je foto’s van Nederland wil nemen, moet je wel snel zijn. Je beseft ook hoe klein die aarde is. De vruchtbare grond is bijvoorbeeld heel erg beperkt. Ik kreeg een claustrofobisch gevoel, niet voor mezelf, maar voor de planeet. Je voelt echt dat de aarde is opgesloten in een koud, leeg, gevaarlijk heelal.”

 Iedereen kan het straks zien

Eigenlijk zou iedereen een aantal dagen per jaar in de ruimte moeten doorbrengen, maar omdat dat niet kan, komt Kuipers op 11 november met een spectaculaire show SpaceXperience in Ziggodome‎, gemaakt met de regisseur van ‘The Passion’.

3 vragen aan Astronaut André Kuipers

Spannend: zaterdag 11 november laat Ancré Kuipers met SpaceXperience-LIVE in de Ziggo Dome het publiek ervaren hoe het is om in de ruimte te zijn.

Hoe kwam je op het idee zo groots uit te pakken?

“Zestig jaar geleden werd voor het eerst een raket in een baan om de aarde gebracht. Dat moet toch gevierd worden! Ik vertelde altijd al veel over de ruimtevaart en daar is veel belangstelling voor. Ik vroeg me af: hoe kan ik nog meer mensen bereiken om te laten zien hoe leuk wetenschap en techniek zijn? Ik ben toen verschillende dingen gaan opstarten. De spaaractie bij Albert Heijn, de expositie Terug uit de ruimte in Space Expo Noordwijk, de duurzame spacebus voor scholen en straks de SpaceXperience-LIVE in de Ziggo Dome. Zo is er voor elk wat wils.”

Wat gaat het publiek meemaken tijdens de SpaceXperience-LIVE?

“Ik ga niet dansen of zingen, dat zal ik niemand aandoen, haha! Je moet het meer zien als een combinatie van info- en entertainment. Het publiek leert iets, en ervaart de spanning: de lichtjes, de lancering en terugkeer, en de mooie dingen als het noorderlicht. Al die elementen in de ruimte zijn echt fantastisch om in beeld te brengen. De Ziggo Dome wordt omgetoverd tot een ruimte vol planeten, sterren, astronauten en andere objecten. Samen beleven we zowel de schoonheid als de kwetsbaarheid van onze planeet. Ik laat de mensen het magische van de ruimte zien. We maken er een spektakel van!”

Wat wil je vooral overbrengen?

“Ik vind het vooral belangrijk dat mensen genieten, dat ze kunnen wegdromen. Dat ze even het gevoel krijgen dat ze in een andere wereld terechtkomen. Hoe zou het voelen om gelanceerd te worden? Zweven, waar lijkt dat op? Ook vind ik het erg belangrijk dat we ons bewust worden van hoe beperkt de planeet is. Hij is heel mooi, maar we hebben beperkte voorraden. We denken wel dat de bossen en zee oneindig zijn, maar dat is niet zo. Die boodschap plus al het magische van de ruimtevaart wil ik mensen met de SpaceXperience-LIVE meegeven.”

Nog steeds niet geland

Ja, hij heeft heimwee naar de ruimte. En ja, hij zou graag nog een keer terug willen. Of het ooit zo ver komt? Eerst is astronaut André Kuipers in november het schitterende middelpunt van de grootse SpaceXperience in de Ziggo Dome. Want als hij over ruimtevaart kan vertellen, is hij in zijn element.

In Space Expo, de permanente ruimtevaarttentoonstelling in Noordwijk, lijkt het even of André Kuipers in hulpeloze houding op de grond ligt. Het blijkt echter slechts zijn levensecht opgevulde astronautenpak te zijn, onderdeel van de tentoonstelling ’Terug uit de ruimte’.

Voorafgaand aan de opening van de expositie gaf de astronaut nog een lezing in het museum. Niet alleen zat de zaal mudvol, ook liep het bijna een uur uit. Want waar andere sprekers vaak op exact het afgesproken tijdstip opgelucht het pand uitdraven, is Kuipers een dermate bevlogen spreker dat hij moeite heeft met stoppen.

Het is de drive die hij heeft om zijn unieke ervaringen – de Nederlander vestigde met 193 dagen het Europees record van de langste ruimtevlucht – met het publiek te delen. En waar andere astronauten zich nog weleens verliezen in wetenschappelijke bespiegelingen, kan Kuipers zo verrukt als een kind telkens opnieuw vertellen hoe het is om gewichtsloos te zijn, om te zien hoe uitgeschonken sinaasappelsap in de ruimte vervormt tot losse bollen. Maar ook is hij eerlijk over zijn angsten. Want hoe magnifiek de blauwgroene aarde ook oogde vanuit het ruimtestation, aan de zijkant grimde altijd het vijandige heelal.

Is het gek om het astronautenpak waarin u zoveel hebt meegemaakt nu als onderdeel van een expositie te zien?

„Dat pak heeft heel wat afgereisd… Laatst nog richting RTL Late Night van Humberto Tan. Ik moest het vervolgens zelf weer meenemen naar het museum. Reed ik in de auto met dat opgevulde astronautenpak inclusief helm naast me op de passagiersstoel. Ik zag mensen vanuit andere auto’s wijzen: Kijk! André Kuipers met een astronaut!”

U kunt nauwelijks de straat op, want wordt overal staande gehouden voor selfies en handtekeningen. Is dat vervelend?

„Mijn twee jongste kinderen hebben zelfs een nieuw spelletje, ontdekte ik laatst: handtekeningetje uitdelen. Doen ze mij na. Ik heb die bekendheid nodig om mijn werk goed te kunnen doen, en dat werk is het grote publiek vertellen over de ruimtevaart en mijn ervaringen delen. Dat is echt een taak van astronauten, dat krijg je zelfs te horen bij je selectie. Wat me weleens verbaast is de enorme en zelfs toenemende aandacht. Het is nu vijf jaar na mijn laatste vlucht. Vooral jongeren en zelfs kinderen die mijn verblijf in het ruimtestation niet eens bewust hebben meegemaakt schieten me aan. Dat terwijl ik als 58-jarige bepaald geen boyband-type met een mooie bos haar ben.”

Hoe komt dat denkt u? Die nog steeds toenemende bekendheid dan, niet het gebrek aan de mooie bos haar.

„Ik ben zelf ook dol op mensen die iets bijzonders hebben gedaan. Poolreizigers bijvoorbeeld. Magisch om die verhalen aan te horen en tegelijkertijd te beseffen dat de man of vrouw die daar staat, dat allemaal écht heeft meegemaakt. Het zijn geen sprookjes, het is waargebeurd. Hetzelfde geldt voor astronauten. Bovendien is er een hernieuwde belangstelling voor ruimtevaart. We gaan naar Mars, we kunnen straks met een commerciële vlucht allemaal de ruimte in. Dat spreekt tot de verbeelding. Het is nu nog even fors sparen, maar dat gaat in de toekomst beslist veranderen. Ruimtevaart zal net zo gewoon worden als luchtvaart, dat is mijn vaste overtuiging.”

U denkt echt dat we straks in een hotel op de maan logeren?

„Het klinkt als science fiction, maar het zal echt gaan gebeuren. Als je een paar honderd jaar geleden had staan praten in een mobiele telefoon was je onmiddellijk op de brandstapel gegooid. Mensen hebben exploratiedrang, we willen gebieden veroveren. Bedrijven krijgen nu doordat er geld te verdienen valt in de ruimtevaart. Burgers, nu alleen nog de superrijken maar straks ook grotere groepen, willen in een baan om de aarde, ze willen logeren in de ruimte en inderdaad naar een hotel op de maan. De mensheid gaat zich verspreiden door het heelal.”

U duikt zelf dit jaar ter gelegenheid van zestig jaar ruimtevaart overal op. Plaatjesactie bij Albert Heijn, tentoonstelling in de Space Expo, straks de SpaceXperience in de Ziggo Dome… Vanwaar die zendingsdrang?

„Ik wil overbrengen dat wetenschap en techniek leuk zijn. Maar vooral de ervaringen en emoties die ik daar in de ruimte heb ervaren. Die zijn te bijzonder om alleen voor mezelf te houden. Bij SpaceXperience-LIVE in de Ziggo Dome kan ik straks volop gebruik maken van de nieuwste special effects en state-of-the art technieken waarmee we een raketlancering gaan nabootsen, planeten laten zweven, met geluid en film erbij. Het is edutainment 2.0, op het moment gelukkig heel populair, kijk maar naar Robbert Dijkgraaf en Freek Vonk. Toen Freek die plaatjesactie bij Albert Heijn had, ben ik naar ze toegestapt. Was zoiets ook niet mogelijk met ruimtevaart? Een prachtige manier om een groot publiek enthousiast te maken voor ruimtevaart. Albert Heijn was gelijk enthousiast. De opbrengst gaat voor een groot deel naar de SpaceBus, een nieuw project; een volledig ingerichte ruimtebus die gratis langs scholen gaat rijden.”

Veel astronauten keren als een ’ander mens’ op aarde terug. U ook?

„Niet in die zin dat ik opeens religieus ben geworden of een ander karakter heb gekregen. Maar ik ben me wel heel erg bewust geworden van de kwetsbaarheid van onze planeet. Ik zag doorlopend die prachtige blauwgroene aarde onder me door draaien. Maar dan zie je ook, aan de zijkant, altijd dat dreigende, inktzwarte heelal erachter. Het heelal is een vijandige plek waar wij mensen zonder bescherming niet kunnen overleven. IJzig koud, geen lucht, veel straling. Van die zeer vijandige plek zijn wij aardbewoners gescheiden door slechts een heel dun schilletje, de dampkring. We zijn eigenlijk niet meer dan een eenzaam celletje met een griezelig dun membraan eromheen. Ik zag daarboven haarscherp hoe wij allemaal ruimtevaarders zijn op ons eigen ruimteschip Aarde, met beperkte voorraden. Die emoties hoop ik door te geven.”

Als ik satellietfoto’s bekijk, vind ik juist dat de mensheid eruitziet als een soort grijze schimmel. Zo van de oppervlakte af te schudden.

„Oh ja, wij zijn heel arrogant in ons idee dat we de aarde beheersen. Uiteindelijk zullen we toch niet tegen de natuur op kunnen. De mensheid is echt niet onkwetsbaar. Maar juist daarom moeten we veel verstandiger met de aarde en die natuur omgaan. Ik zie de mensheid als een plaag, die met 200.000 exemplaren per dag groeit, roofbouw pleegt en alles wat voor de mond komt onmiddellijk opvreet. We hebben hersens, we zijn slim, maar zijn we ook wijs? Een goede boer zorgt ervoor dat zijn land kan herstellen zodat het in de toekomst ook nog wat oplevert. Als mensheid gaan we echter onbezonnen door met de aarde uitputten.”

Viel u na uw terugkomst uit de ruimte vijf jaar geleden niet in een – sorry voor de uitdrukking – zwart gat? Je leeft natuurlijk jaren naar zo’n ruimtevlucht toe.

„Dat gevaar lag er. Het werk is te vergelijken met topsport: je bijt je heel obsessief vast in het doel. Alles moet wijken, en dan bedoel ik echt alles. Als mijn partner me in die tijd had gevraagd om te stoppen, was ik toch doorgegaan. En dan heb je op een gegeven moment die medaille gehaald, is het doel bereikt. Misschien haal je nog een tweede vlucht, maar vervolgens moet je erkennen dat je geen medailles meer zult halen. Dat is heel moeilijk. Als je een keer goud hebt gehaald, wil je nog een keer, en nog hoger, want dat gevoel is fantastisch. Ik had graag op de maan willen staan.”

Zou u nog een keer gevraagd willen worden voor een ruimtemissie?

„Theoretisch is die mogelijkheid er. Ik val nog steeds onder de ESA, maar ik heb een niet-actieve status. Wel kan ik zo terugkeren als ik wil en ben ik beschikbaar voor ruimtevluchten. Maar de kans is heel erg klein. Er zijn tegenwoordig niet zo veel lanceringen meer nodig. Europa heeft recht op slechts een astronaut in het ISS per jaar en de meeste actieve ESA-astronauten hebben nog maar een keer gevlogen. Ik sta achter in de rij. Zo werkt het gewoon.”

Het klinkt alsof u het allemaal heel erg jammer vindt en zo terug de ruimte in zou willen.

„Aan de ene kant wel, maar aan de andere kant: er hangt een persoonlijk prijskaartje aan. De voorbereidingen zijn enorm zwaar. Eigenlijk ben je vier jaar van je gezin weg, want je reist van het ene land naar het andere, van de VS naar Japan, Canada, Duitsland, Rusland. Ik zou ze dus niet kunnen meenemen en ze jarenlang nauwelijks zien. Ik heb twee oudere dochters, die zijn zelfstandig, maar ook twee jonge kinderen en een vrouw. Moet ik ze dat aandoen? Ik zou eerst heel serieus met ze moeten praten.”

Maar eigenlijk bent u dus wel in dat zwarte gat gevallen?

„Nee, want ik heb eigenlijk het gevoel dat mijn ruimte-ervaring nog steeds voortduurt! Juist omdat ik er dagelijks mee bezig ben en erover vertel, is het of ik er nog steeds middenin sta. Ik ben nog steeds niet echt geland, zal ik maar zeggen.”

Maar u heeft wel heimwee naar de ruimte. Wat mist u het meest?

„Het spelen met dingen die zweven, vooral de vloeistoffen. Het zweven, de gewichtsloosheid. Maar bovenal het weergaloze uitzicht. Wij hier weten dat we op een grote bol wonen, maar we zien het niet. Daarboven heb ik het echt gezien. Dat we onderdeel zijn van iets veel groters. We zijn allemaal gemaakt van sterrenstof, bepaalde atomen van ons lichaam zaten ooit in een ontploffende ster. Dat kosmische gevoel, dat had ik daarboven heel sterk.”

Heel veel kinderen willen astronaut worden. Waarom is het u uiteindelijk wel gelukt en duizenden anderen niet?

„Ik dacht vroeger altijd dat het onbereikbaar was. Ik zag een astronaut als een absolute superman. Een topwetenschapper annex testpiloot met een topconditie waar geen haartje verkeerd aan mocht zitten. Langzaam kreeg ik door dat dat niet zo was. Ik ontmoette astronauten met een bril op. Gewone mensen. Ik begon door te krijgen dat ze heus geen prof. dr. ing. zochten die alles van één molecuul af weet, maar juist een allrounder. Langzaam daalde het besef in dat ik een kans zou kunnen maken. Motivatie, doorzettingsvermogen, geduld en frustratietolerantie, daar gaat het om. Je in iets vastbijten en alle overbodige ballast overboord kunnen gooien. Daarom moet je ook een goed thuisfront hebben, want als je allemaal huiselijke problemen aan je hoofd hebt gaat dat niet.”

Heeft u weleens gedacht dat het niet zou lukken?

„Op mijn negentiende bleek ik een tumor in mijn schildklier te hebben. Kanker, zo luidde de eerste diagnose. Dan stort je hele wereld in. Ik zat in het tweede jaar geneeskunde en voelde opeens een knobbel in mijn hals. Ze hebben mijn halve schildklier weggehaald, na zes weken zou de rest weggehaald worden en de nabehandeling starten. Zes weken lang heb ik serieus gedacht dat ik dood zou gaan. Toen leefde ik in een ultieme focus. Het leek alsof alles wat ik beleefde, veel scherper en kleuriger was dan normaal. Ik was verliefd en reed met een portretje van mijn vriendin op het dashboard naar Frankrijk. Letterlijk elke seconde van mijn leven was belangrijk.”

En toen?

„Ik hoorde maar niets van het ziekenhuis, dus ik belde zelf wanneer de volgende operatie zou zijn. ’Oja,’ riepen ze. ’We zijn vergeten je te bellen. Sorry! De tumor is toch niet kwaadaardig. Je hoeft niet meer opnieuw geopereerd en een nabehandeling is ook niet nodig.’ Opeens was ik weer kankerpatiënt af, nooit echt geweest zelfs. Toen dacht ik: die focus van de afgelopen weken, die moet ik vasthouden! Zo intens wil ik altijd leven. Dat lukt natuurlijk niet, uiteindelijk wordt alles weer normaal. Ik heb later voor de astronautenselectie wel een brief laten opstellen door de oncoloog dat ik altijd honderd procent kankervrij ben geweest. Weet je wat het is: je moet nooit een spaak in je eigen wiel steken.”

Een spaak in je eigen wiel steken? Hoe bedoelt u?

„Je moet nooit zelf opgeven. Ik had ook kunnen denken: ik heb slechte ogen en een halve schildklier, mij zullen ze wel niet kiezen als astronaut, ik begin er niet aan. Wel doen! Nooit jezelf al bij voorbaat voor iets diskwalificeren.”

Bent u weleens bang geweest daarboven?

„Nooit voor lijf en leden, maar wel om een blunder te begaan. Dat blijft vervolgens aan je plakken. Er kan van alles misgaan en dat is in het verleden ook wel gebeurd. Astronauten die een belangrijke gereedschapstas in de ruimte lieten wegzweven of met de robotarm een satelliet beschadigden. Doorlopend zijn er camera’s op je gericht, dat kan heel benauwend werken. Ik belde een keer mijn neef uit het ruimtestation. Hoi, zei hij, ik zag je net zweven! Werd het beeld door de NASA op dat moment gewoon via internet gedeeld. Dan denk je toch wel even: heb ik m’n hemd wel in m’n broek zitten?”

Zou u niet de politiek in moeten om uw boodschap, wees zuinig op de aarde, te verkondigen? Zou het dan niet veel meer impact hebben?

„De wereld van de politiek is te negatief voor mij. Politici lijken vooral bezig elkaar onderuit te halen in plaats van een focus te hebben op het goed besturen van het land. De wereld van de ruimtevaart is juist positief. Waar werken zoveel landen eensgezind samen? Russen, Amerikanen, Japanners, Europeanen. Eigenlijk zou het internationaal ruimtestation, het ISS, de Nobelprijs voor de Vrede moeten krijgen.”

De aarde is maar een klein bolletje

Zestig jaar ruimtevaart. Die mijlpaal wordt volop gevierd en astronaut André Kuipers maakt daar uiteraard deel van uit. Met bezoeken aan scholen, lezingen, een expositie en een eigen, spectaculaire spaceshow in Ziggo Dome, later dit jaar.

Space Xperience

Op zaterdag11 november transformeert de Ziggo Dome in Amsterdam voor een keer in een universum vol sterren, planeten, vliegende objecten en astronauten. Dan presenteert André Kuipers de SpaceXperience-Live. Het publiek krijgt de kans om te ervaren hoe het voelt om een raketlancering te beleven, naar de planeten te vliegen en om astronaut te zijn. Met behulp van de nieuwste special effects en state-of-the-art technieken komen entertainment, spektakel, wetenschap, techniek en duurzaamheid samen.

Tickets zijn te koop via www.spacexperience.n1 Ook is onlangs in Space Expo in Noordwijk de tentoonstelling ‘Terug uit de ruimte’ geopend. Veel objecten die in de ruimte zijn geweest, waaronder privéspullen van André, worden voor het eerst aan het publiek getoond.

Astronaut André Kuipers is twee keer in de ruimte geweest. Eén keer elf dagen, de tweede keer ruim een half jaar. En hij is het nog lang niet moe om daar keer op keer over te vertellen. Integendeel. „Toen ik in 2004 voor het eerst terugkwam uit de ruimte, was ik al overdonderd door de aandacht die er daarna voor me was. Ik dacht: ‘Nederland is een nuchter land en Wubbo Ockels is me a1 voor geweest, dus ik zal wel gauw vergeten zijn. Maar dat bleek niet zo te zijn.” „Na de tweede reis verwachtte ik dat de aandacht nog sneller zou verslappen, omdat het in zekere zin natuurlijk een herhaling van zetten was, al ging ik toen wel 6,5 maand. Maar de social media kwamen op en het werd toch een enorme hype. En eigenlijk is die nog steeds niet over.” „Als astronaut ben je een ambassadeur van de ruimtevaart. Maar doorgaans waren dat een paar lezingen voor bepaalde doelgroepen. Het algemene publiek kon dat nooit horen. Dus besloot ik met colleges het theater in te gaan, zodat mijn ervaringen voor iedereen toegankelijk zouden zijn. Dat mondde uit in i4o uitverkochte voorstellingen. In de zaal zaten mensen van alle leeftijden.”

Ziggo Dome

„Toen mensen in mijn directe omgeving begonnen te grappen: ‘wordt het niet eens tijd voor iets groters’, zei ik voor de gein: ‘Ja, maar dan wil ik wel de Ziggo Do-me doen’. Tot mijn grote verbazing werd dat meteen opgepakt en nu sta ik er in november. Daar kunnen we putten uit een enorm scala aan bestaande en nieuwe technieken. State-of-the-art licht, geluid en film, maar ook met ronddraaiende planeten, Noorderlicht en een unieke blik op de aarde vanuit de ruimte.”

„We gaan zelfs laten voelen hoe een raketlancering is. Het wordt echt spectaculair. Een gek idee eigenlijk, dat dit nu gaat gebeuren, want ik ben natuurlijk helemaal geen zanger of artiest. Van origine ben ik arts, ben in Amsterdam-Oost opgegroeid, en als iemand me toen had verteld dat ik ooit als astronaut in de Ziggo Dome zou staan, had ik dat nooit geloofd. Het kan allemaal heel raar lopen.”

Verbaast die aandacht hem nog steeds? „Nee, ik begrijp wel hoe magisch het is, hoe exotisch. Ik heb meegemaakt waar zoveel mensen van dromen. Het is prachtig om daar steeds over te mogen vertellen, maar tegelijkertijd kan ik in dat verhaal ook belangrijke boodschappen kwijt. Niet alleen hoe leuk techniek eigenlijk is, maar ook over de kwetsbaarheid van onze aarde.”

„Ik kan tonen hoe mooi onze planeet is, maar zodra je erlangs kijkt, dat zwarte heelal in, besef je ook hoe nietig de aarde is, een klein blauw bolletje in een vijandig heelal: koud, leeg, veel straling. We kunnen nergens anders heen en dus moeten we beseffen dat we er echt heel zuinig op moeten zijn.”

Tekenen van leven

We zoeken naarstig naar tekenen van leven op andere planeten, kijken of er ergens water te vinden is. Maar heeft dat wel zin? Kunnen we, als de aarde ten dode is opgeschreven, ooit nog wel verkassen? „Nee, dat gaat niet lukken. De wereldbevolking groeit met 200.000 mensen per dag. Elke dag komt er een stad als Almere bij. We zouden nooit zoveel mensen per dag kunnen lanceren. Er zijn planeten die te bereiken zijn, Mars is te doen. Maar daar kunnen we echt niet met z’n allen terecht, voor zover je er al zou kunnen leven.” Dat j e naar Mars kunt, maar niet meer terug, is een mythe, zegt Kuipers. „Dat lukt best, maar het is niet eenvoudig en kost veel geld. Het is een vijandige plek. Om er te komen ben j e negen maanden onderweg. Daarna moet je minstens een half jaar blijven, want de aarde draait sneller om de zon dan Mars. Dus als je aankomt, kun je niet meteen terug, omdat de aarde dan niet meer op dezelfde

‘We kunnen met z’n allen echt niet verkassen’

plek staat.” „Daarna kost het weer een aantal maanden om terug te komen. Als ik zou mogen, zou ik er best heen willen. Mits ik mijn gezin zou kunnen meenemen. Maar ik heb jonge kinderen en ik denk niet dat zij er veel voor zouden voelen een paar jaar weg te zijn van hun vriendjes. Zonder hen zou ik liever niet gaan.”

„In de voorbereiding van mijn tweede ruimtereis was ik jarenlang veel van huis. Toen was ik niet meer dan een gast in mijn eigen huis. Mijn vrouw runde de show, met onze twee kinderen en mijn twee oudere kinderen uit een vorig huwelijk. Nadat alles op z’n plek was gevallen en ik weer echt deel uitmaakte van ons gezin, voelde dat toch een stuk fijner.”

Dat hij nog eens mee mag naar de ruimte, is niet erg waarschijnlijk. „Er mag maar één Europeaan per jaar mee op een ruimtemissie. Europa draagt nu eenmaal relatief weinig bij aan het internationale ruimtevaartprogramma. Inmiddels zijn alweer zes nieuwe astronauten opgeleid, die nu aan de beurt zijn. Maar als de mogelijkheid zich zou aandienen, zou ik dolgraag eens op de maan rondlopen.”

Werkelijkheid

Voorafgaand aan zijn tweede, langere ruimtereis, bereidde hij zich gedegen voor op alle mogelijke situaties. Was de werkelijkheid heel anders dan wat hij had verwacht? „Je kunt je op heel veel dingen voorbereiden, maar trainen in gewichtloosheid is lastig. Het is heel erg wennen dat alles zweeft, je moet jezelf ook steeds vastzetten, je spullen in de gaten houden. Zelfs plassen is niet eenvoudig. Dan moet je eerst jezelf vastklikken en daarna een stofzuiger aanzetten, want ook je urine zweeft weg als je niet uitkijkt.”

De ruimte lijkt een plek om de ultieme vrijheid te voelen. Als je ergens helemaal zen kunt zijn, is het wel tussen de sterren, of niet? „Ja, soms wel. Als iedereen sliep, ging ik wel eens naar de uitkijk-koepel, zette mijn favoriete muziek op en keek naar buiten. Dat was wel een heel vredig gevoel, hoor.”

Opmerkelijk Dan volgt er een opmerkelijke uitspraak, iets waar je als aardbewoner nooit bij stil zou staan. „Het vervelendste in de ruimte vond ik het Big Brother-gevoel. Er stonden de hele dag camera’s op je gericht. Je wilt je fouten kunnen maken, je even kunnen afzonderen als dat nodig is, maar dat was moeilijk. Soms pakte ik even een ander gereedschap dan de bedoeling was en hoorde ik direct vanuit het vluchtleidingscentrum dat ik het verkeerde had gepakt.” , Dan realiseerde ik me dat ze alles konden zien. De Nasa zet beelden soms gewoon op internet, zelfs live. Dus in de ruimte moest ik er bij wijze van spreken steeds op letten dat mijn hemd in mijn broek zat. Er was zelfs een keer een camera aangezet toen iemand een urinemonster verzamelde. Die beelden hebben ze toen toch maar niet uitgezonden”, lacht hij.

Kuipers verwacht dat er in het heelal volop leven is. Al kunnen we dat nog niet bewijzen. Maar dat is nog geen oplossing voor onze problemen hier op aarde. We kunnen er namelijk gewoon echt niet naartoe. Het meest geavanceerde ruimteschip dat we nu hebben, zou er tienduizenden jaren over doen om in andere zonnestelsels te komen. Dat is dus geen optie.” „Nee, we moeten het hier, met elkaar, zien op te lossen. Alleen als we weer in evenwicht komen met de natuur, zullen we het als mensheid op aarde gaan redden.”

Drentse André het astronautje schittert in AH-schappen

ZEIJEN Razend populair is de Albert Heijn-actie waarbij kinderen ruimtevaartplaatjes van astronaut André Kuipers kunnen sparen. Illustratrice Natascha Stenvert (46) uit Zeijen heeft een rol in het geheel.

 

Op wat voor manier bent u betrokken bij de campagne?

„Met de 160 plaatjes zelf heb ik niet zo veel te maken, maar in alle 1000 winkels van AH staan grote displays met ruimtevaartproducten. De artikelen voor kinderen jonger dan 6 jaar zijn van André het astronautje. En die heb ik getekend.”

 

Want André het astronautje, dat is…?

„De hoofdpersoon in de prentenboeken die ik met André Kuipers maak. Toen André naar het internationale ruimtestation ISS ging, had hij altijd skypecontact met zijn twee jongste kinderen. Hij vertelde ze verhaaltjes over zijn werk in de ruimte. Zijn vrouw vond die verhaaltjes zo leuk, dat ze zei: je moet er een prentenboek van maken. Voor de illustraties kwamen ze bij mij terecht. Ze waren geloof ik nogal gecharmeerd van mijn werk.”

 

Dus je werkt nauw samen met André Kuipers?

„Dat klopt. Deel 3 komt halverwege september uit en er zijn ook nog twee peuterboekjes onderweg. We overleggen alles, want het moet feitelijk allemaal wel kloppen. In deel 2 gaat André het astronautje bijvoorbeeld spieroefeningen doen in de ruimte, op een hometrainer. Ik had een zadel op de hometrainer getekend, maar dat kan helemaal niet. Je kunt niet zitten in de ruimte: er is geen zwaartekracht dus je zweeft van je zadel af. Trouwens, toen André in het ISS zat, werden mijn prenten al naar hem opgestuurd. Mijn prenten zijn dus min of meer in de ruimte geweest, ha ha.”

 

En wat voor producten zijn er gemaakt van die illustraties?

„Een doeboek, kleurplaten, knutselpaketten en pluche poppetjes, bijvoorbeeld. En er is een speciaal boek verschenen voor deze AH-actie. Daarin staat bijvoorbeeld welke planeten ons zonnestelsel kent. Alles wat in dat boekje staat heb ik getekend. Ik ben zo trots als een hond met zeven staartjes. Ik maak die illustraties op een tekentablet achter mijn computer in Zeijen, en nu duiken ze opeens overal op.”

 

Waarom besteedt de AH zo veel aandacht aan de ruimte?

„Dit jaar bestaat ruimtevaart 6o jaar. André heeft zelf een AH-verzamelalbum over techniek uit 1953, een tijd waarin ruimtevaart nog niet eens bestond. Vanuit zijn missie om kinderen te laten zien hoe boeiend ruimtevaart, wetenschap en techniek zijn en hoe kwetsbaar onze planeet is, heeft hij de AH benaderd of ze een spaaractie rondom ruimtevaart en duurzaamheid interessant zouden vinden. In de spaaractie staat educatie centraal.”

De aarde is maar een klein bolletje

Zestig jaar ruimtevaart. Die mijlpaal wordt volop gevierd en astronaut André Kuipers maakt daar uiteraard deel van uit. Met bezoeken aan scholen, lezingen, een expositie en een eigen, spectaculaire spaceshow in Ziggo Dome, later dit jaar.

Space Xperience

Op zaterdag11 november transformeert de Ziggo Dome in Amsterdam voor een keer in een universum vol sterren, planeten, vliegende objecten en astronauten. Dan presenteert André Kuipers de SpaceXperience-Live. Het publiek krijgt de kans om te ervaren hoe het voelt om een raketlancering te beleven, naar de planeten te vliegen en om astronaut te zijn. Met behulp van de nieuwste special effects en state-of-the-art technieken komen entertainment, spektakel, wetenschap, techniek en duurzaamheid samen.

Tickets zijn te koop via www.spacexperience.n1 Ook is onlangs in Space Expo in Noordwijk de tentoonstelling ‘Terug uit de ruimte’ geopend. Veel objecten die in de ruimte zijn geweest, waaronder privéspullen van André, worden voor het eerst aan het publiek getoond.

Astronaut André Kuipers is twee keer in de ruimte geweest. Eén keer elf dagen, de tweede keer ruim een half jaar. En hij is het nog lang niet moe om daar keer op keer over te vertellen. Integendeel. „Toen ik in 2004 voor het eerst terugkwam uit de ruimte, was ik al overdonderd door de aandacht die er daarna voor me was. Ik dacht: ‘Nederland is een nuchter land en Wubbo Ockels is me a1 voor geweest, dus ik zal wel gauw vergeten zijn. Maar dat bleek niet zo te zijn.” „Na de tweede reis verwachtte ik dat de aandacht nog sneller zou verslappen, omdat het in zekere zin natuurlijk een herhaling van zetten was, al ging ik toen wel 6,5 maand. Maar de social media kwamen op en het werd toch een enorme hype. En eigenlijk is die nog steeds niet over.” „Als astronaut ben je een ambassadeur van de ruimtevaart. Maar doorgaans waren dat een paar lezingen voor bepaalde doelgroepen. Het algemene publiek kon dat nooit horen. Dus besloot ik met colleges het theater in te gaan, zodat mijn ervaringen voor iedereen toegankelijk zouden zijn. Dat mondde uit in i4o uitverkochte voorstellingen. In de zaal zaten mensen van alle leeftijden.”

Ziggo Dome

„Toen mensen in mijn directe omgeving begonnen te grappen: ‘wordt het niet eens tijd voor iets groters’, zei ik voor de gein: ‘Ja, maar dan wil ik wel de Ziggo Do-me doen’. Tot mijn grote verbazing werd dat meteen opgepakt en nu sta ik er in november. Daar kunnen we putten uit een enorm scala aan bestaande en nieuwe technieken. State-of-the-art licht, geluid en film, maar ook met ronddraaiende planeten, Noorderlicht en een unieke blik op de aarde vanuit de ruimte.”

„We gaan zelfs laten voelen hoe een raketlancering is. Het wordt echt spectaculair. Een gek idee eigenlijk, dat dit nu gaat gebeuren, want ik ben natuurlijk helemaal geen zanger of artiest. Van origine ben ik arts, ben in Amsterdam-Oost opgegroeid, en als iemand me toen had verteld dat ik ooit als astronaut in de Ziggo Dome zou staan, had ik dat nooit geloofd. Het kan allemaal heel raar lopen.”

Verbaast die aandacht hem nog steeds? „Nee, ik begrijp wel hoe magisch het is, hoe exotisch. Ik heb meegemaakt waar zoveel mensen van dromen. Het is prachtig om daar steeds over te mogen vertellen, maar tegelijkertijd kan ik in dat verhaal ook belangrijke boodschappen kwijt. Niet alleen hoe leuk techniek eigenlijk is, maar ook over de kwetsbaarheid van onze aarde.”

„Ik kan tonen hoe mooi onze planeet is, maar zodra je erlangs kijkt, dat zwarte heelal in, besef je ook hoe nietig de aarde is, een klein blauw bolletje in een vijandig heelal: koud, leeg, veel straling. We kunnen nergens anders heen en dus moeten we beseffen dat we er echt heel zuinig op moeten zijn.”

Tekenen van leven

We zoeken naarstig naar tekenen van leven op andere planeten, kijken of er ergens water te vinden is. Maar heeft dat wel zin? Kunnen we, als de aarde ten dode is opgeschreven, ooit nog wel verkassen? „Nee, dat gaat niet lukken. De wereldbevolking groeit met 200.000 mensen per dag. Elke dag komt er een stad als Almere bij. We zouden nooit zoveel mensen per dag kunnen lanceren. Er zijn planeten die te bereiken zijn, Mars is te doen. Maar daar kunnen we echt niet met z’n allen terecht, voor zover je er al zou kunnen leven.” Dat j e naar Mars kunt, maar niet meer terug, is een mythe, zegt Kuipers. „Dat lukt best, maar het is niet eenvoudig en kost veel geld. Het is een vijandige plek. Om er te komen ben j e negen maanden onderweg. Daarna moet je minstens een half jaar blijven, want de aarde draait sneller om de zon dan Mars. Dus als je aankomt, kun je niet meteen terug, omdat de aarde dan niet meer op dezelfde

‘We kunnen met z’n allen echt niet verkassen’

plek staat.” „Daarna kost het weer een aantal maanden om terug te komen. Als ik zou mogen, zou ik er best heen willen. Mits ik mijn gezin zou kunnen meenemen. Maar ik heb jonge kinderen en ik denk niet dat zij er veel voor zouden voelen een paar jaar weg te zijn van hun vriendjes. Zonder hen zou ik liever niet gaan.”

„In de voorbereiding van mijn tweede ruimtereis was ik jarenlang veel van huis. Toen was ik niet meer dan een gast in mijn eigen huis. Mijn vrouw runde de show, met onze twee kinderen en mijn twee oudere kinderen uit een vorig huwelijk. Nadat alles op z’n plek was gevallen en ik weer echt deel uitmaakte van ons gezin, voelde dat toch een stuk fijner.”

Dat hij nog eens mee mag naar de ruimte, is niet erg waarschijnlijk. „Er mag maar één Europeaan per jaar mee op een ruimtemissie. Europa draagt nu eenmaal relatief weinig bij aan het internationale ruimtevaartprogramma. Inmiddels zijn alweer zes nieuwe astronauten opgeleid, die nu aan de beurt zijn. Maar als de mogelijkheid zich zou aandienen, zou ik dolgraag eens op de maan rondlopen.”

Werkelijkheid

Voorafgaand aan zijn tweede, langere ruimtereis, bereidde hij zich gedegen voor op alle mogelijke situaties. Was de werkelijkheid heel anders dan wat hij had verwacht? „Je kunt je op heel veel dingen voorbereiden, maar trainen in gewichtloosheid is lastig. Het is heel erg wennen dat alles zweeft, je moet jezelf ook steeds vastzetten, je spullen in de gaten houden. Zelfs plassen is niet eenvoudig. Dan moet je eerst jezelf vastklikken en daarna een stofzuiger aanzetten, want ook je urine zweeft weg als je niet uitkijkt.”

De ruimte lijkt een plek om de ultieme vrijheid te voelen. Als je ergens helemaal zen kunt zijn, is het wel tussen de sterren, of niet? „Ja, soms wel. Als iedereen sliep, ging ik wel eens naar de uitkijk-koepel, zette mijn favoriete muziek op en keek naar buiten. Dat was wel een heel vredig gevoel, hoor.”

Opmerkelijk Dan volgt er een opmerkelijke uitspraak, iets waar je als aardbewoner nooit bij stil zou staan. „Het vervelendste in de ruimte vond ik het Big Brother-gevoel. Er stonden de hele dag camera’s op je gericht. Je wilt je fouten kunnen maken, je even kunnen afzonderen als dat nodig is, maar dat was moeilijk. Soms pakte ik even een ander gereedschap dan de bedoeling was en hoorde ik direct vanuit het vluchtleidingscentrum dat ik het verkeerde had gepakt.” , Dan realiseerde ik me dat ze alles konden zien. De Nasa zet beelden soms gewoon op internet, zelfs live. Dus in de ruimte moest ik er bij wijze van spreken steeds op letten dat mijn hemd in mijn broek zat. Er was zelfs een keer een camera aangezet toen iemand een urinemonster verzamelde. Die beelden hebben ze toen toch maar niet uitgezonden”, lacht hij.

Kuipers verwacht dat er in het heelal volop leven is. Al kunnen we dat nog niet bewijzen. Maar dat is nog geen oplossing voor onze problemen hier op aarde. We kunnen er namelijk gewoon echt niet naartoe. Het meest geavanceerde ruimteschip dat we nu hebben, zou er tienduizenden jaren over doen om in andere zonnestelsels te komen. Dat is dus geen optie.” „Nee, we moeten het hier, met elkaar, zien op te lossen. Alleen als we weer in evenwicht komen met de natuur, zullen we het als mensheid op aarde gaan redden.”